EN'ÂM-88

Bismillâhirrahmânirrahîm

ذَلِكَ هُدَى اللّهِ يَهْدِي بِهِ مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَلَوْ أَشْرَكُواْ لَحَبِطَ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَعْمَلُونَ

Zâlike hudallâhi yehdî bihî men yeşâu min ibâdihî, ve lev eşrakû le habita anhum mâ kânû ya’melûn(ya’melûne).

AÇIKLAMA

Bismillâhirrahmânirrahîm

Bu âyet, Sıratı Mustakîm konusundaki en önemli bir kaç âyetten bir tanesidir. Çünkü bu âyettete, Sıratı Mustakîm'in vasfı verilmekte ve tarifi tamamlanmaktadır. Sıratı Mustakîm, insanların ruhlarını Allah'a ulaştıran yoldur. Allahû Tealâ kullarından dilediğini, Sıratı Mustakîm'le hidayete erdirir; Sıratı Mustakîm üzerinden yapılacak bir yolculukla, insanlar Allah'a ulaşır.

Sıratı Mustakîm:

• Ruh için, Allah'a ulaştıran yolun adıdır.
• Fizik vücut için, Allah'a fizik vücudu teslim etmeye vasıta olan yolun adıdır.
• Nefs için, Allah'a nefsi teslim etmeye vasıta olan yolun adıdır.
• İrade için, Allah'a iradeyi teslim etmeye vasıta olan yolun adıdır.

Allahû Tealâ'nın Kur'ân-ı Kerim'de bir kavramı var: "Allah'a teslim olmak" Allah'ın vasiyeti, eğer peygamberleri de dahil ederseniz, beş tane teslimi içerir. Allahû Tealâ bize ruhumuzu, vechimizi, nefsimizi, irademizi teslim etmemizi emretmiştir. Allahû Tealâ bizden yemin, misak ve ahd almıştır. İradenin ve aklın teslim edilmesine dair herhangibir yemin almamıştır. Bunlar ekstrem kavramlar ve otomatik olgulardır.

Bir insan daimî zikre ulaştıktan sonra nefsinin kalbi adım adım saflaşır, saf olur. Allah'ın yasak ettiği fiilleri işlemez, emrettiklerini mutlaka yapar. Öyle bir gün gelir ki, düşmanlarını da sevmeye başlar. İşte o zaman, kalbi müzeyyen olur. Allahû Tealâ peygamberlerin olmadığı devirlerde resûllerinden kimi devrin imamlığı'na tayin ederse o kişi aklını da Allah'a teslim etmiştir. Seçtiği kişiyi, otomatik olarak iradî kontrolüne alır, tasarrufuna alır. O kişi, Allah'ın söylediklerini söyleyebilir, Allah'ın yaptırdıklarını yapabilir, kendiliğinde bir şey yapma veya söyleme imkânı yoktur. Bu sebeple yaptıklarından sorumlu değildir.

Ezelde Allahû Tealâ ruhumuzdan, vechimizden, nefsimizden yemin, misak ve ahd almıştır.

Ve kıyâmet günü, gerçekten biz bundan gâfildik (gâfilleriz) dersiniz diye (dememeniz için), senin Rabbin, Âdemoğullarının sırtlarından onların zürriyetlerini aldığı zaman onları, nefsleri üzerine şahit tuttu. (Allahû Tealâ şöyle buyurdu): “Ben, sizin Rabbiniz değil miyim?” Dediler ki: “Evet, (Sen, bizim Rabbimizsin), biz şahit olduk.”

Bunlara ilâve olarak irademizden de misak almıştır.

Allah'ın, sizin üzerinizdeki ni'metini ve: “İşittik ve itaat ettik” dediğiniz zaman, onunla sizi bağladığı misâkınızı hatırlayın. Allah'a karşı takvâ sahibi olun, Muhakkak ki O, göğüslerde (sinelerde) olanı en iyi bilir.

Ve bunların mutlaka yerine getirilmesini ister. Her birinin yerine getirilmesi bir Sıratı Mustakîm'le gerçekleşir. Allah'a ulaştıran Sıratı Mustakîm'in vasfı, hidayete erdirmesidir. Ruhumuzun hidayete ermesi; Allah'a teslimi, fizik vücudumuzun hidayete ermesi; Allah'a teslimi, nefsimizin hidayete ermesi; yani Allah'a teslimi, irademizin hidayete ermesi, irademizin Allah'a teslimi söz konusudur. Hepsinin hidayeti vardır.

Sıratı Mustakîm hidayete erdiren yol ise ruhun hidayeti Allah'a ulaşmak, Allah'ta yok olmaktır.

Ve sen onların dînine tâbî olmadıkça (uymadıkça) ne yahudiler ve ne de hristiyanlar senden asla razı olmazlar. De ki: “Muhakkak ki Allah'a ulaşmak (Allah'ın kendisine ulaştırması) işte o, hidayettir.” . Sana gelen ilimden sonra eğer gerçekten onların hevalarına uyarsan, senin için Allah'tan bir dost ve bir yardımcı yoktur.

Ve (Ehli Kitap): “Sizin dîninize tâbî olandan başkasına inanmayın.” (dediler). (Habibim onlara) De ki: “Muhakkak ki hidayet Allah'a ulaşmaktır. (İnsanın ruhunun ölmeden önce Allah'a ulaşmasıdır.) Size verilenin bir benzerinin, bir başkasına verilmesidir.” Yoksa onlar, Rabbiniz'in huzurunda, sizinle çekişiyorlar mı? (Onlara) De ki: “Muhakkak ki fazl Allah'ın elindedir. Onu dilediğine verir.” Ve Allah, Vâsi'dir (ilmi geniştir, herşeyi kapsar), Alîm'dir (en iyi bilendir).

De ki: “Bize fayda ve zarar vermeyen Allah'tan başka şeylere mi dua edelim? Bizi Allah'ın hidayete erdirmesinden sonra, yeryüzünde şeytanların kandırıp, şaşkın bıraktığı, arkadaşlarının da “bize hidayete gel” diye çağırdığı kimse gibi topuklarımızın üzerinde geriye mi döndürülelim?” De ki: “Muhakkak ki, Allah'a ulaşmak, o, hidayettir ve biz âlemlerin Rabbine teslim olmakla emrolunduk.”

Böylece Allah'a âmenû olanları (ölmeden önce ruhunu Allah'a ulaştırmayı dileyenleri) ve O'na (Allah'a) sarılanları ise, (Allah) kendinden bir rahmetin ve fazlın içine koyacak ve onları, kendisine ulaştıran “Sıratı Mustakîm”e hidayet edecektir (ulaştıracaktır).

Allah'a ruh olarak misak vermişiz, ruhumuzu Allah'a ulaştırıp teslim edeceğiz.

Fizik vücudun hidayeti, şeytana kul olmaktan kurtulup, Allah'a kul olmaktır.

Ve andolsun ki Biz, bütün ümmetlerin (milletlerin, kavimlerin) içinde resûl beas ettik (hayata getirdik, vazifeli kıldık). (Allah'a ulaşmayı dileyerek) Allah'a kul olsunlar ve taguttan (insan ve cin şeytanlardan) içtinap etsinler (sakınıp kurtulsunlar) diye. Onlardan bir kısmını, (Resûlün daveti üzerine Allah'a ulaşmayı dileyenleri) Allah hidayete erdirdi ve bir kısmının (dilemeyenlerin) üzerine dalâlet hak oldu. Artık yeryüzünde gezin. Böylece yalanlayanların akıbetinin, nasıl olduğuna bakın (görün).

Fizik vücudun Sıratı Mustakîm'i, Allah'a verdiği ahdin yerine getirilmesidir.

Ey Âdemoğulları! Ben, sizlerden şeytana kul olmayacağınıza dair ahd almadım mı? Muhakkak ki o (şeytan), size apaçık bir düşmandır.

Ve Ben, sizden Bana kul olmanıza (dair ahd almadım mı?) Bu da Sıratı Mustakîm (üzerinde bulunmak)tır.

Allah'a verilen ahd, fizik vücudu Allah'a teslim etmektir. Allah'ın bütün emirlerini yerine getiren, yasak ettiği hiçbir fiili işlemeyen bir fizik vücudun sahibi olmaktır. Bu noktaya ulaştığımız zaman, fizik vücudumuz da fizik vücut olarak, insan-ı kâmil olarak, kemâl derecelerinde öyle bir hale gelir ki; ulaştıran yol, Sıratı Mustakîm'dir.

Nefsin hidayeti, tezkiyesi ve tasfiyesidir.

Ey âmenû olanlar! Nefsleriniz, üzerinizedir (nefsinizin sorumluluğu üzerinize borçtur). Siz hidayette iseniz, dalâletteki bir kimse size bir zarar veremez. Hepinizin dönüşü Allah'adır. O zaman yapmış olduğunuz şeyleri size haber verecek.

Nefs, tezkiyeye başladığı anda hidayet üzere olur. Bütün afetler yok olduğu zaman, 26. basamaktadır. Nefsin de, Sıratı Mustakîm'le bir hidayeti vardır.

Yetimin malına, o en kuvvetli çağına gelinceye kadar, en güzel şekliyle olmadıkça yaklaşmayın. Ölçü ve tartıyı adaletle yerine getirin. Kimseyi gücünün dışında (bir şey ile) sorumlu tutmayız. Söylediğiniz zaman, yakınınız olsa bile, artık adaletle söyleyin. Allah'ın ahdini yerine getirin (ifa edin). Böylece tezekkür edersiniz diye, (Allah) işte böyle, size onunla vasiyet (emir) etti.

Ne zaman daimî zikre ulaşarak nefsimiz de, bütün afetlerden kurtularak, kemâl derecelerinin sonuna ulaşırsa, Allah'ın bütün emirlerini yerine getiren, yasak ettiği hiçbir fiili işlemeyen bir özelliği kazanırsa; ahsen olmasına sebebiyet verecek olan nefsini de Allah'a teslim eden, bir insan-ı kâmil olur. Ve nefsin tesliminin de bir Sıratı Mustakîm'i vardır.

Allah'ın bizden aldığı yeminler, ruhun misaki, fizik vücudun ahdi, nefsin yemini iradenin misaki olmak üzere 4 safhayı oluşturur; ruhun, fizik vücudun, nefsin ve iradenin Allah'a teslimi... Onların ötesi, aklın da Allah'a teslimini ihtiva eder. Allahû Tealâ aklımızın Allah'a teslimi konusunda, üzerimize vasiyet ettiği halde, sadece özel kişilere has olduğu için, bir yemin, misak ve ahd almamıştır. Kim Allah'a iradesini teslim edecekse, nasuh tövbesini yaptıktan sonra yaşarsa, otomatik olarak o noktaya gelir, kendisi Allah'a köle olur.

Ey âmenû olanlar (Allah'a ulaşmayı dileyenler)! Allah'a Nasuh Tövbesi ile tövbe edin! Umulur ki Rabbiniz, sizin günahlarınızı örter ve sizi altından nehirler akan cennetlere koyar. O gün Allah, nebîleri ve O'nunla beraber olanları mahzun etmez. Onların nurları, önlerinde ve sağlarında koşar. “Rabbimiz, bizim nurumuzu tamamla ve bize mağfiret et (günahlarımızı sevaba çevir). Muhakkak ki Sen, herşeye kaadirsin.” derler.

İradesini de Allah'ın iradesine bağlar. Bu onun elinde olan bir şey değildir. Daha sonraki kademede, aklın teslimi ise; eğer resûllerinden birini Allahû Tealâ devrin imamı, (Huzur Namazı'nın İmamı) yapacaksa, o hakkı O'na Allah verir, o kişi kazanmaz.

Ve aldığı yemini, misaki ve ahdi, "Allah ile ahdimiz" diye bize takdim eder. Bizim cephe-mizden "yeminimiz", "misakimiz", "ahdimiz", "misakimiz" var. Allah cephesinden her dördüne birden "ahd" kelimesi kullanılmıştır. Allah'ın vasiyetinden (Mâide-7) de bahsedilmektedir. "Allah ile olan ahdinizi yerine getirin" emri Allah cephesinden, "ruhunuzu da, vechinizi de, nefsinizi de, iradenizi de Allah'a teslim edin!" demektir. Öyleyse bu da diğer iki Sıratı Mustakîm'in ötesindeki, son Sıratı Mustakîm'dir. Sıratı Mustakîmler'in hepsini ifade eden bir Sıratı Mustakîm. Ruhumuzu Allah'a ulaştıran Sıratı Mustakîm, fizik vücudumuzu Allah'a teslim eden Sıratı Mustakîm, nefsimizi Allah'a teslim kılan Sıratı Mustakîm.

İşte o gün (mürşidin eli Hakk'a ulaşmak üzere öpüldüğü ve ona tâbî olunduğu gün), Hakk günüdür. Dileyen (Allah'a ulaşmayı dileyen) kişi, kendisine Rabbine ulaştıran (yolu, Sıratı Mustakîm'i) yol ittihaz eder. (Allah'a ulaşan kişiye Allah) meab (sığınak, melce) olur.

Kim nefsini tezkiye ederse kendi nefsi için tezkiye etmiş olur ve Allah'a ulaşır, ruhu Sıratı Mustakîm üzerinden Allah'a ulaşıp, teslim olur.

Böyle bir dizaynda Allah'a ulaşmayı dileyen birisi, on iki tane ihsan alarak, mürşidine ulaşır (14. basamak). Allah ona yedi tane ni'met verir. Bu ni'metlerden dört, beş, altı ve yedincisi ruhun Allah'ın Sıratı Mustakîmi'ne ulaşması, fizik vücudun Sıratı Mustakîm'e ulaşması, nefsin Sıratı Mustakîm'e ulaşması, iradenin Sıratı Mustakîm'e ulaşması (güçlenmeye başlaması)dır. Bir başka ifadeyle, ruhun da, fizik vücudun da, nefsin de iradenin de hidayete başlamasıdır.

Nefs tezkiye olmaya başlar, hidayete başlar. Nefsin kalbindeki afetler % 1, %1 azalır. Ne zaman kalpteki nur birikimi %7 olursa, Allah'a doğru yola çıkan ve mürşide tâbî olan; orada bekleyen ruh oradan ayrılır, ana dergâha ulaşır. Sıratı Mustakîm üzerinden, yaptığı yolculukta altın kapıdan çıkarak, birinci kata kadar çıkabilir. Bundan sonra her %7 nur birikiminde, nefs tezkiye olmaya devam eder. Emmare, levvame, mülhime, mutmainne, radiye, mardiyye ve tezkiye kademelerinde %7, %7 aklanarak; ruhumuz da bu aklanma boyunca, göğün 1,2,3,4,5,6 ve 7. katlarında seyr-i sülûk yapar, Allah'a doğru yükselir. Ve fizik vücut nefsin afetlerden kurtulması oranında, şeytana kul olmaktan kurtularak, Allah'a kul olur.

Böylece bundan yedi basamak sonra ruh, Allah'a ulaşır; fizik vücut şeytana kul olmaktan daha çok, Allah'a kul olur. %51 nura kavuşmakla, şeytanın hakimiyet alanı %100'den %49'a düşmüştür. Şeytana olan köleliği %100'den, %50'nin altına düşmüştür. Yarıdan fazla nurlara tâbî olmuştur, Allah'a tâbî olmuştur, hidayetin yarısını tamamlamıştır. Nefs de afetlerin %51'ini yok ederek %51 nura sahip olmuştur. Ruhumuzun Allah'a teslim olduğu, Sıratı Mustakîm'in bittiği yer burasıdır.

Bu noktaya kadar tezkiye olmakta devam eden nefsin kalbi, bundan sonra fenâ makamında, beka makamında, zühd makamında, muhsinler makamında nurlar kazanarak; %91 oranında nura ulaşır. %19 karanlık kalır. Bu nokta fizik vücudun Sıratı Mustakîm'inin sona erdiği noktadır. Çünkü; fizik vücudumuz burada Allah'ın emrettiği bütün emirleri yerine getiren, yasak ettiği hiçbir fiili işlemeyen bir özellikte olur, Sıratı Mustakîm'ini tamamlar ve Allah'a teslim olur. Nefsimizin Sıratı Mustakîm'i burada bitmez. Daimî zikre başlar. Kişi ulûl'elbab olur, nefsin kalbindeki bütün afetler yok olur. Bu noktadan itibaren nefs de, Allah'a teslim olmuş ve hidayeti sona ermiş, Sıratı Mustakîm'i tamamlanmıştır.

Dört Sıratı Mustakîm de 14. basamakta başlar. Ruhumuzunki 21. basamakta biterek, Allah'a ulaşır, teslim olur. Fizik vücudumuzunki 25, nefsimizinki 26. basamakta biter. İrade-mizinki 28. basamağın 4. kademesinde biter. Dört ayrı Sıratı Mustakîm, dört ayrı teslim, işte Allahû Tealâ'nın Sıratı Mustakîmleri...

İnsanoğlunun Allah ile olan ahdi, bu dört emanetin de Allah'a teslimini emreder. Ve teslimler Sıratı Mustakîmlerle gerçekleşir. Sıratı Mustakîm'e, "doğru yol" dediğiniz zaman, herkes kendisini Sıratı Mustakîm'de kabul etmektedir. "Ben İslâm'ın beş tane şartını yerine getiriyorum, öyleyse ben Sıratı Mustakîm'in üzerindeyim." demektedir. Oysa ki; Sıratı Mustakîm, Allah'a ulaşmayı dilemek suretiyle dalâletten kurtulup hidayet üzere olduğu noktadan itibaren, başlayan bir vetiredir ve üç vücuda ve iradeye göre ayrı bitiş devreleri söz konusudur.